Usytuowany w dzielnicy Stara Wieś, gdzie już przed lokacją Raciborza istniała osada targowa na szlaku handlowym z Czech w kierunku Wrocławia. Wedle tradycji, pierwotny drewniany kościół powstał tu już około 1060 r. na miejscu synagogi żydowskiej.
Tak wczesna metryka nie jest jednak poświadczona źródłowo, a badacze skłonni są przyjąć, że kościół Św. Mikołaja jako centrum parafii istniał na przełomie XII/XIII w. Około 1287 r., co wziął za kanwę swojego dziejopisarstwa Jan Długosz, modlili się tu wspólnie pogodzeni po długotrwałym konflikcie biskup wrocławski Tomasz II oraz książę Henryk IV Probus. Wydarzenie upamiętnia stojąca niedaleko kościoła, u zbiegu ulic Głubczyckiej i Mariańskiej, tzw. statua zgody. Kościół Św. Mikołaja jest poświadczony źródłowo w 1296 r. Obecny neogotycki, z najwyższą w Raciborzu wieżą (75 m), stanął w l. 1899-1902. Autorem projektu jest architekt Ludwik Schneider z Gliwic, a budowniczym mistrz Klose z Raciborza. Trójnawowy z czteroprzęsłowym korpusem poprzedzonym od wschodu czworoboczną kruchtą.
Wieża ujęta uskokowymi szkarpami, zwieńczona szpiczastym hełmem. W tympanonach drzwi transeptu płaskorzeźbione przedstawienia: „Stworzenie Ewy”, „Wygnanie z Raju”, „Ofiara Izaaka” oraz „Kain i Abel”. Ołtarz główny z obrazem św. Mikołaja wykonała firma Meyer z Monachium. Ołtarze boczne Matki Boskiej Różańcowej oraz Najświętszego Serca Pana Jezusa. W transepcie ołta ze Matki Boskiej Bolesnej i św. Franciszka. Przy kościele dwukondygnacyjna neogotycka plebania z 1902 r. z zachowanym detalem architektonicznym.